“Zeka becerilerini geliştirme yöntemleri “ - Mehmet Hilmi EREN

Mehmet Hilmi EREN - Ev Okulu Derneği Başkanı - Bahçelievler Rehberlik Araştırma Merkezi Müdürü 

Zeka becerilerini geliştirme yöntemleri

Farklı konularda eğitimci ve velilere konferanslar veriyorum.

En dikkat çeken ve salonları en çok dolduran başlıklardan bir tanesi; ‘Çocuklarda Dikkat ve Zeka Becerilerini Geliştirme Yöntemleri konusu oluyor. Etrafımdaki hiçbir ebeveyn çocuklarının dikkat ve zihinsel becerilerini geliştirebileceği seçeneklere kayıtsız kalamıyor.

Gelin bu konuyu ev ve aile bağlamında ele alalım.

Şu anda dünyada da yaygın olan homeschooling, yani ‘Ev Okulu’ sistemlerinin Türkiye’deki ilk oluşumu olan Ev Okulu Derneği’ni kurarken söylemimiz şu oldu: 3 şey var ki bir başkasına havale edilemez, tamamıyla devredilemez. 

İkincisi; güvenlik. Polis var, emniyet var diye güvenliğinizi ihmal edemezsiniz. Aracınıza alarm, apartmanınıza güvenlik kamerası taktırırsınız. 

Üçüncüsü ve hepimizi ilgilendiren başlıksa; eğitim. Öğretmen var, okul var diye evde eğitimi ihmal edemezsiniz. 

Hepiniz zaman zaman şunu duymuşsunuzdur: ‘Bugünkü başarımı lisedeki matematik öğretmenime veya sınıf öğretmenime borçluyum, o beni keşfetmeseydi bugün bu konumda olamazdım’. Hoş ve naif bir cümle gibi gözükse de beni üzen ve korkutan bir tarafı vardır bu açıklamaların ki o da şudur: Ne yazıktır ki o kişiyi, doğuran, büyüten her ihtiyacına koşan, gece gündüz yanında olan anne ve babası keşfedememiş, yeteneklerinin farkına varamamış ve bir öğretmen fark etmiş. 

Maalesef ebeveynlerimizin önemli bir çoğunluğu, çocuklarının gelişmiş olduğu yönleri ve geliştirilmesi gereken yönleri konusunda bihaberler. Zaman zaman yayınlanan istatistiki çalışmalarda çöpe giden ekmeklerden, dökülen peynirlerden bahsedilir. Peki ya heba ettiğimiz beyinlere ne demeli? Hakkıyla kendisinden istifade edemediğimiz yeteneklerinden faydalanamadığımız o kadar çok çocuk ve gencimiz var ki…

Çocuğunun dikkati gelişmiş, zihinsel olarak iyi seviyede sağlam bir düşünme ve problem çözme becerisine sahip bireyler olmasını hedefleyen ebeveynlerin yapabileceği minik ama çok önemli dokunuşlar var. Bir yazıya sığamayacak büyüklükte olduğundan maddeler halinde sıralamak isterim.

Sözcük dağarcığı, kelime haznesi ile zekanın doğrudan ilişkisi var. Evde çocuğun kelime dağarcığını geliştirecek çalışmalar önem arz eder. Bebek henüz anne karnındayken bile babanın ve annenin bebekle konuşması doğru bir yaklaşım olacaktır. Havalimanı yakınında evi olup da hamileliğini geçiren annelerin bebeklerinin, büyüdüklerinde uçak sesini duyduklarında stres düzeylerinde düşme olduğu hakkındaki bir çalışmayı hatırlatmak isterim. Bebeğin emzirilirken annenin göz kontağı kurarak konuşması yerinde bir davranış olur. Özellikle okul öncesi dönemde anne ve baba -mümkünse sırayla- çocuğa günlük masal ve hikaye OKUMALILAR.

Anlatmadan ziyade kitap okunmasını tavsiye ediyorum. Böylelikle masal ve hikayeleri dinleyen çocuk bir yandan şunu düşünür: "Demek ki dinlediğim bu masal kahramanları; Keloğlanlar, Nasreddin Hocalar, Hacivatlar, Karagözler… şu iki kapaklı kartonun içinde. Ben de ilk fırsatta okumayı öğrenmeliyim”.

- Sen Keloğlan’ın yerinde olsaydın başka ne yapardın?
- Sence Keloğlan ne hissetmiş/ne düşünmüş olabilir?
- Anlatımı bir yerde durdurarak; Sence bundan sonra ne olmuş olabilir? Gibi yönergeler düşünme becerilerini aktive edecektir. 

Kitap okuma alışkanlığı kazandırmak birinci önceliğiniz olmalı. Günlük 30 dk. kitap okuma alışkanlığını 1. sınıftan kazanmış bir birey üniversite mezuniyetine kadar 2 bine yakın kitabı bitirmiş olacaktır.

Evde çocuğa klasik ve klişe sorulardan farklı yönergeler vermek önemli.

- Sence buzul çağında yaşıyor olsaydık, hayat, okullar, çevremiz nasıl olurdu?
- Balinalar dile gelseydi bize ne söylemek isterdi?
- Ekmeğin arasına elma koyarak tost yaparsak sence tadı nasıl olurdu?
- Geceleri çalışıp gündüzleri uyuyor olsaydık nasıl bir dünya olurdu?
- Atık malzemelerden bir maket yapmak istesen ne yapardın?
- Sen bir koltuk olsaydın üzerinde oturan insanlara neler derdin? Gibi onları düşünmeye sevk edecek sorular sorulmalı.

- Okuldan eve gelip giderken her gün yeni yollar deneyin ve etraftaki şeyler hakkında tartışın.

Çocukların sıra dışı ve bize farklı gelen ifade ve hareketlerinde "Gerçekçi ol, Ayakların yere bassın, İcat çıkarma, Bulutların üstünde uçma” gibi ifadeler yerine "Bu bana çok farklı geldi, biraz anlatır mısın? Orijinal bir düşünce etkilendim, peki bu hayalini nasıl gerçekleştirmeyi düşünüyorsun” gibi ifadeler çok daha sağlıklı olacaktır.

Evdeki malzemelerle sıralama ve sınıflandırma çalışmaları yapılabilir. Aynı renk, büyüklük ve özellikteki oyuncaklarını sınıflandırması veya büyükten küçüğe, yumuşaktan serte, eskiden yeniye gibi sıralamalar yapması istenebilir.

Tahmin ve kestirme oyunları, çocuklarda öngörü becerisini geliştiren bir başka etkili yöntem.

Bu çalışma, ‘Sabancı Üniversitesi Eğitimde İyi Örnekler’ yarışmasında derece almıştı. Ortalama zeka skorunun 100 olduğu bir durumda 9 puanlık artışın önemi ortada.

Orijinalliğin mümkün olduğu kadar aile tarafından desteklendiği, çocuklara soru sorma fırsatının sağlandığı, düşüncelerine saygı duyulduğu ve düşünmenin özendirildiği ev ortamları, dikkat ve zeka gelişimi açısından da en uygun ortamlar olur.

MEHMET HİLMİ EREN KİMDİR?
Mehmet Hilmi Eren 1981 tarihinde dünyaya geldi. Evli ve 2 Çocuk Sahibidir. Üniversite eğitimini İstanbul Üniversitesi Psikolojik Danışmanlık ve Rehberlik bölümünde tamamladı. Beykent Üniversitesi Eğitim Yönetimi ve Denetimi Bölümü’nde aldığı yüksek lisans eğitimini 2009 senesinde "Üstün Zekalılık ve Üstün Zekalıların Eğitimi ile İlgili Yapılan Çalışmalar” konulu bitirme tezi ile tamamladı.

2006-2010 yılları arasında Zeytinburnu Rehberlik ve Araştırma Merkezi Müdürü olarak görev yaptı. 2010 yılında Beykoz Eğitim Uygulama Okulu ve İş Eğitim Merkezi Müdürlüğü görevinde bulunan Eren 2010-2011 yılları arasında Bakırköy Rehberlik ve Araştırma Merkezi Müdürlüğü görevini üstlendi. Yine 2010 yılında 18. Milli Eğitim Şurası Divan Görevi üyeliğinde bulundu. Tüm Üstün Zekalılar Derneği (TÜZDER) kurucu başkanlığını yürüttü.

Gelecek Eğitimde Derneği Genel Sekreteridir. Türk PDR İstanbul Şubesi Başkan yardımcısıdır. Halen Bahçelievler Rehberlik ve Araştırma Merkezi müdürü olarak MEB’deki görevine devam etmekte olan EREN Türkiye'nin ilk ve tek Ev Okulu Derneği'nin kurucusu ve başkanı olarak görevine devam etmektedir.